چالش بشر امروز رکود فکری است/ مرگ عقل گرایی؛ علت افول جهان اسلام

به گزارش شبکه علمی ثریا، احمد فاروق موسی، مدیر جبهه مقاومت اسلامی مالزی در سومین روز از هفتمین هم اندیشی بین المللی اسلام و مسائل معاصر که سه شنبه ۱۷ اسفند برگزار شد، گفت: چالشی که بشر امروز با آن مواجه است شبیه به چالشی است که نسل اصلاح طلب قبل ما نیز با آن مواجه بود و آن «رکود فکری» است. وقتی ما اصلاح اسلامی را مطرح می­ کنیم، بدین معنی نیست که ما اصول و مبانی دین را تغییر می ­دهیم. مفهوم اصلاح اساسا به معنی اصلاح درک چگونگی پرداختن به دین در قرن ۲۱ است. گزافه نیست اگر این اصلاح اندیشه اسلامی را به عنوان باز-ظهور مکاتب فکری یا همان فرقه معتزله در دنیای اسلام بدانیم.

وی ادامه داد: آنچه که باعث افول کنونی در جهان اسلام شده است مرگ عقل گرایی در اندیشه مسلمانان است. همانطور که عقل گراها اعتقاد داشتند که یکی از صفات اصلی خداوند عدل است، انسان نیز باید حق اختیار داشته باشد. انسان باید از موهبت الهی خود یعنی عقل و منطق بهره ببرد تا بتواند بین حق و باطل تمییز دهد و عدالت را برقرار کند. بنابراین، آنچه که در عصر حاضر به مسلمانان روح تازه ای می­بخشد جنگیدن برای فراگیر شدن عقل است.

وی افزود: از آنجا که خدای متعال عادل مطلق است، مخلوقات خود را بدون دلیل و منطق مجازات نمی ­کند و پاداش نمی­ دهد. به انسان بهشت پاداش داده می ­شود و یا او در جهنم مجازات می­ شود به دلیل قدرت انتخابی که دارد. هر کسی که به عدالت خداوند اعتقاد دارد باید این را قبول کند که انسان خالق اعمال خویش است. 

وی گفت: عقل گرایی پیروان فرقه معتزله موجب شد تا آنها به این نتیجه برسند که خدای متعال و تمام هستی طبق قوانین عقلی، که همان پرسش گری علمی است فعالیت می­ کنند. از این طریق، شکوفایی علمی چشم گیری در دوران طلایی اسلام صورت گرفت که یک نمونه آن تاسیس دانشگاه بیت الحکمه بود.

احمد فاروق موسی ادامه داد: یکی دیگر از ارکان فرقه معتزله قرآن کریم بود. آنها معتقد بودند که قرآن را می­توان تفسیر کرد و صرفا برای اجرا و به کار گیری نیست. ترجمه لغت به لغت قرآن کریم دلیل اصلی وجود تفکر و جریان سلفی در جهان اسلام است.

وی افزود: رابطه بین عقل و وحی یکی از مشکل سازترین مسائل از ابتدای دوره های اسلامی بوده است. چالش اصلی آشتی دادن بین ایمان و عقل است. گذشتگان ما به خوبی این موضوع را فهمیده بودند و در تفاسیر خود از عنصر عقل بهره برده بودند. این یعنی آنها تلاش کردند که آیات قرآنی را در سایه دانش زبان عربی خود و سنت توضیح و تفسیر کنند. آنها بعلاوه از تجارب تاریخی و فرهنگی زمان خویش نیز استفاده کردند.

وی در پایان گفت: طبیعتا، افرادی که تنها به نص قرآن توسل می­جویند و هر آنچه در حوزه عقل اتفاق می­افتد رد می­کنند، به مقوله رکود فکری و از بین رفتن امت کمک می­کنند.